AKUT GASTROENTERİT ve DEHİDRATASYON
Akut gastroenterit nedir?
Akut gastroenterit mide ve bağırsakların enflamasyonudur (iltihabıdır). Bu hastalıkta ishal ana bulgu olup, ishale bulantı, kusma, ateş ve karın ağrısı eşlik edebilir. Akut ishal 14 günden kısa süren ishaldir.
Akut gastroenteritlerin etkenleri ve bulaşma yolları nedir?
Akut gastroenterit genellikle bir virüs veya bakteri, daha nadir olarak da bir parazit tarafından oluşturulur. Gastroenterit, etkeni içeren dışkı ile bulaşmış olan yiyeceklerin yenilmesi veya su-içeceklerin içilmesiyle, etkenle temas etmiş kirli ellerin ağıza götürülmesi ile gelişir.
Hastalığın belirtileri nelerdir?
Hastalığın etkeni ne olursa olsun tüm gastroenteritlerde ishal görülür. Virüsler ile gelişen ishalde dışkıda kan görülmez. Bazı bakteriler kanlı, sümüksü bir ishale neden olurken, bazıları kansız, sulu veya su gibi dışkıya yol açar. Akut gastroenteritlerde bulantı, kusma, karın ağrısı ve ateş sık olarak gelişir. Bazen bağırsakta gaz toplanması, baş ağrısı, halsizlik de görülür.
Dehidratasyon nedir?
Dehidratasyon, vücuttan su-sıvı kaybı olmasıdır. Dehidratasyon, bebekler ve küçük çocuklarda daha sık görülür. İshal, kusma ve ateş sonucu gelişen sıvı kaybı vücudun elektrolit (tuz ve mineral) dengesini de bozabilir. Hafif dehidratasyon geliştiğini gösteren belirti hastanın susamış olmasıdır. Vücuttan su kaybı arttıkça susuzluğa ek olarak dudak ve ağız kuruluğu, uykuya meyil, gözyaşında azalma veya gözyaşının gelmeyişi, göz kürelerinde çökme, nabızda hızlanma, el ve ayaklarda soğukluk, derin veya hızlı solunum, idrar miktarında azalma olabilir. Ağır dehidratasyonda bunlara ek olarak dalgınlık, kan basıncında düşme, hiç idrar çıkarmama ve şok görülebilir.
Akut gastroenterit tanısı nasıl konulur?
Hasta öyküsü ve muayene bulguları genellikle akut gastroenterit tanısı için yeterlidir. Bazı bakteri ve parazitlerin oluşturduğu ishallerin tedavisinde antimikrobiyal ilaçların kullanılması gerektiğinden, hastalık etkeninin bu mikroplardan biri olabileceği düşünüldüğünde bunlara yönelik dışkı tetkikleri ve diğer tetkikler yapılabilir. Kanda tuz ve minerallerin düzeyine bakılması gerekebilir.
Tedavide neler yapılır?
Akut gastroenteritlerin çoğu kendiliğinden düzelir. Tedavi genellikle destekleyici tedavidir. Ateş varsa ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir. İshal kesici ve kusmayı önleyici ilaçlar kullanılmamalıdır. Bazı gastroenteritlerin tedavisi için antibiyotik tedavisi veya antiparaziter tedavi gerekir. Etkenden bağımsız olarak ishal tedavisinin temel prensipleri hastanın sıvı ve elektrolit dengesinin korunması ve beslenmesinin sürdürülmesidir. Çocuk susuzluk bulguları açısından izlenmelidir. Bebeklerde ve küçük çocuklarda birkaç saat içerisinde vücuttan aşırı sıvı kaybı olabilir. İshal ve kusma ile kaybedilen sıvı ve elektrolitler mümkünse ağız yoluyla yerine konmalıdır. Hafif veya orta derecede dehidratasyon bulguları olan çocuklara belirli oranlarda şeker ve tuz içeren sıvı (oral rehidratasyon sıvısı) ağızdan verilmelidir. Şeker-tuz karışımı hazır paketlerde bulunur ve önerilen miktarda temiz su içinde karıştırıldıktan sonra belirli bir süre içerisinde hastaya içirilir. Ağır dehidratasyonda veya ağızdan sıvı tedavisinin uygulanamadığı durumlarda hastanede damardan sıvı tedavisinin uygulanması gerekir.
Hastalık nasıl sonuçlanabilir?
Akut gastroenteritli hastalar genellikle 10 günden kısa sürede tamamen iyileşir. Ancak bağırsakta hastalık oluşturan mikrop bazen kan yoluyla diğer organ ve dokulara yayılabilir. Elektrolit değişiklikleri konvülsiyonlara (havale geçirme), bağırsak hareketlerinin durmasına
yolaçabilir. İshal sırasında aşırı bağırsak hareketleri bağırsak düğümlenmesine neden olabilir. Bunlar uygun şekilde tedavi edilebilecek durumlardır. Uzun süren elektrolit bozuklukları küçük bebeklerde beyin hasarı oluşturabilir. Aşırı sıvı ve elektrolit kaybı veya mikrobun kan yoluyla bağırsak dışı organlara yayılması şok ve ölümle sonuçlanabilir.